Η Μαρία εγκαταλείπει το σχολείο

• Cyberbullying

• Non-especific

Τα παρακάτω γεγονότα έλαβαν χώρα κατά το σχολικό έτος 2010-2011 σε τεχνικό σχολείο της Ελλάδας.
Η Μαρία είναι ένα παιδί 18 ετών που παρουσιάζει δυσλεξία και που φοιτά στη Γ’ τάξη τεχνικού λυκείου στην ειδικότητα της αισθητικής. Λόγω της ιδιαιτερότητας της αυτής παρουσιάζει κάποια προβλήματα κατά την πρακτική άσκηση της στα εργαστήρια δηλαδή χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο και το αποτέλεσμα της δεν είναι τόσο καλό όσο των υπόλοιπων παιδιών.
Για το λόγο αυτό δέχεται συχνά παρατηρήσεις, κοροϊδευτικά σχόλια και πειράγματα από μία ομάδα πέντε (5) συμμαθητριών της. Στη μέση περίπου της σχολικής χρονιάς άρχισε να δέχεται απειλητικά μηνύματα στο κινητό της για να φύγει από το σχολείο πράξη που η ίδια απέδωσε στους συμμαθητές που την πείραζαν.
Έτσι άρχισε να μην συμμετέχει στο μάθημα, να κάνει απουσίες και έφτασε στο σημείο να σταματήσει το σχολείο. Τα παραπάνω γεγονότα διήρκησαν 5 μήνες και ποτέ δεν έγιναν γνωστά στους καθηγητές ή στον διευθυντή του σχολείου διότι η Μαρία δεν θέλησε να μιλήσει για αυτά. Τα εκμυστηρεύθηκε μόνο σε μία καθηγήτρια η οποία ενδιαφέρθηκε προσωπικά και την επισκέφθηκε στο σπίτι της με σκοπό να την πείσει να επιστρέψει στο σχολείο όταν παρατήρησε ότι η Μαρία απουσίαζε για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Επειδή η Μαρία έβαλε την καθηγήτρια να της υποσχεθεί ότι δεν θα μιλούσε σε κανέναν για τον πραγματικό λόγο που έφυγε από το σχολείο, το περιστατικό δεν έγινε γνωστό, οπότε δεν υπήρξαν και οργανωμένες στρατηγικές αντιμετώπισης του.
Παρόλα αυτά η συγκεκριμένη καθηγήτρια έκανε κάποιες ενέργειες προκειμένου να περιορίσει το φαινόμενο στην συγκεκριμένη τάξη, αφού παρατήρησε ότι υπήρχαν και άλλα παιδιά που δέχονταν έντονα σχόλια από τις 5 μαθήτριες. Ενημέρωσε συναδέλφους καθηγητές για τη άσχημη συμπεριφορά των 5 παιδιών απέναντι σε άλλους συμμαθητές τους, μίλησε προσωπικά στα 5 παιδιά ώστε να σταματήσουν αυτή τους τη συμπεριφορά και κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του μαθήματος της έκανε συζήτηση με τα παιδιά της συγκεκριμένης τάξης για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και πως μπορούν να το χειριστούν.

Οι προσβολές των 5 παιδιών προς τη Μαρία είχαν ως αποτέλεσμα να απομονωθεί από τους συμμαθητές της και να κατηγορεί τον εαυτό της που ήταν διαφορετική. Άρχισε να χάνει το ενδιαφέρον της για τα μαθήματα και το μόνο που την απασχολούσε ήταν το πώς θα αποφύγει τον σχολιασμό των συμμαθητών της. Σταμάτησε να συμμετέχει στο μάθημα για να μη σχολιαστεί και άρχισε να κάνει απουσίες στα εργαστήρια για να μην την κοροϊδεύουν. Ένιωθε χαμηλή αυτοεκτίμηση και τελικά προτίμησε να φύγει από το σχολείο για να γλυτώσει. Τα παιδιά που εκφόβιζαν τη Μαρία δεν τιμωρήθηκαν για τις πράξεις τους και συνέχισαν να συμπεριφέρονται άσχημα και σε άλλα παιδιά μέσα στην τάξη τους. Παράλληλα τα παιδιά που ήταν θεατές δεν αντιδρούσαν διότι φοβούνταν μήπως βρεθούν στη θέση της Μαρίας αλλά και επειδή δεν ήξεραν πώς να βοηθήσουν τους συμμαθητές τους. Κάποια παιδιά μάλιστα γελούσαν με τα σχόλια τους δείχνοντας ότι τα υποστηρίζουν, θαυμάζοντας την άσκηση εξουσίας τους στη Μαρία. Μέσα στην τάξη λοιπόν, επικρατούσε ένα αρνητικό κλίμα για μάθηση αφού τα παιδιά δεν κατάφερναν να συνεργαστούν και να γίνουν μία ομάδα. Σκοπός των τεχνικών λυκείων είναι να προετοιμάσουν τα παιδιά να βγουν στην αγορά εργασίας καλλιεργώντας τους ηθικές αξίες και τεχνικές δεξιότητες. Αξίες όπως η δημοκρατία, ο σεβασμός, η δικαιοσύνη πρέπει να μαθαίνονται στους μαθητές μέσα στο χώρο του σχολείου, γιατί μόνο έτσι τα παιδιά θα γίνουν χρήσιμα και σωστά μέλη της κοινωνίας. Επίσης το σχολείο πρέπει να ασχολείται με την πρόληψη και την αντιμετώπιση παρεκκλινόντων συμπεριφορών των μαθητών για να τους προστατέψει από μελλοντικές συνέπειες. Στη συγκεκριμένη τάξη οι παραπάνω αξίες δεν καλλιεργήθηκαν στους μαθητές. Κυριάρχησε ο φόβος, η έλλειψη σεβασμού και η ανασφάλεια μεταξύ των μαθητών. Οπότε δεν μπορούμε να μιλάμε για ένα αποτελεσματικό σχολείο που προστάτεψε τους μαθητές του.
Τα «διαφορετικά» παιδιά, όπως η Μαρία έγιναν θύματα συμμαθητών τους που προσπαθούσαν να ασκήσουν εξουσία αδιαφορώντας για τις συνέπειες των πράξεων τους. Όμως και οι θύτες είναι θύματα των πράξεων τους. Και οι θύτες και
τα θύματα του εκφοβισμού χρειάζονται βοήθεια και υποστήριξη τόσο από την οικογένεια όσο και από το σχολείο και ειδικούς. Θεωρούμε ότι για να είναι αποτελεσματικό ένα σχολείο πρέπει να παρέχει ασφάλεια στους μαθητές του, να τους καλλιεργεί αξίες και σε συνεργασία με άλλους φορείς να αντιμετωπίζει τέτοια φαινόμενα.
Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να υπάρξει σωστή ενημέρωση από ανώτερα θεσμικά όργανα στους εκπαιδευτικούς και στους διευθυντές των σχολείων. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού πρέπει να αναγνωριστεί σαν ένα συχνό και έντονο πρόβλημα που χρειάζεται λύση στα σχολεία μας και όχι σαν φαινόμενο που παρουσιάζεται μόνο σε άλλες χώρες, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι Έλληνες εκπαιδευτικοί.
Επίσης πρέπει να τονιστεί ότι η τιμωρία αποτελεί την τελευταία ποινή που πρέπει να επιβληθεί στα παιδιά-θύτες του bullying διότι δεν δίνει κίνητρα ανάπτυξης σωστής συμπεριφοράς.

Η Μαρία είπε στην καθηγήτρια ότι θα της μιλούσε μόνο εφόσον της υποσχόταν ότι δεν θα ανέφερε σε κανέναν αυτά που θα έλεγαν μεταξύ τους. Η καθηγήτρια της το υποσχέθηκε. « Από την αρχή της σχολικής χρονιάς άρχισαν να με πειράζουν . Κάθε φορά που έλεγα ή ρωτούσα κάτι κατά τη διάρκεια του μαθήματος με κορόιδευαν και σχολίαζαν γελώντας τη δουλειά μου στα εργαστήρια. Ξέρω ότι δεν ήμουν τόσο καλή όσο άλλες συμμαθήτριες μου αλλά πάντα προσπαθούσα. Μετά από λίγο καιρό όμως ήθελα να σταματήσουν οπότε δεν ρωτούσα και δεν συμμετείχα στο μάθημα για να μην γίνομαι στόχος τους. Επίσης άρχισα να κάνω απουσίες στα εργαστήρια για να μη με σχολιάζουν. Όταν δέχτηκα τα μηνύματα στο κινητό μου όπου με απειλούσαν να φύγω από το σχολείο, κατάλαβα ότι ήταν τα ίδια άτομα. Τότε πήρα την απόφαση να φύγω. Είχα φτάσει στο σημείο να μην θέλω να μιλάω με κανένα συμμαθητή μου, ένιωθα άχρηστη και κατηγορούσα τον εαυτό μου που λόγω της δυσλεξίας δεν ήμουν σαν τα άλλα παιδιά. Δεν ήθελα να μιλήσω για το πρόβλημα μου σε κανένα στο σχολείο γιατί πίστευα ότι κανένας δεν θα με βοηθούσε άλλωστε υπήρχαν καθηγητές που άκουγαν τα σχόλια τους προς εμένα και γελούσαν χωρίς να τους κάνουν παρατήρηση. Στους γονείς μου και σε κάποιους συμμαθητές που ενδιαφέρθηκαν είπα ότι σταμάτησα το σχολείο λόγω του προβλήματος υγείας που αντιμετώπιζε ο πατέρας μου εκείνη την περίοδο. Ένιωθα ότι αν μιλούσα για την κατάσταση θα την ξαναζούσα και δεν ήθελα. Είστε ο πρώτος άνθρωπος που μιλάω για αυτά τα γεγονότα και αυτό επειδή πάντα ένιωθα ότι με προστατεύατε μέσα στο μάθημα γιατί δεν τους επιτρέπατε να σχολιάζουν και να κοροϊδεύουν εμένα ή τα άλλα παιδιά. Δεν πρόκειται να γυρίσω φέτος στο σχολείο αλλά θα σας παρακαλούσα να μην επιτρέψετε κάτι τέτοιο να συμβεί και σε άλλα παιδιά, γιατί υπάρχουν και άλλοι σαν εμένα.»

Οι μαθητές που ήταν υπεύθυνοι για τα παραπάνω γεγονότα ήταν 5 ενήλικες κοπέλες. Η συμπεριφορά τους μέσα στην τάξη ήταν αρκετά προκλητική απέναντι σε παιδιά που ξεχώριζαν λόγω εμφάνισης, επίδοσης ή κάποιας άλλης ιδιαιτερότητας τους. Στις παρατηρήσεις των καθηγητών άλλοτε αντιδρούσαν φωνάζοντας άλλοτε ζητούσαν συγνώμη λέγοντας ότι απλά αστειεύονταν χωρίς όμως να αλλάζουν συμπεριφορά. Ποτέ δεν μάθαμε την άποψη τους για την περίπτωση της Μαρίας.

Κάποιοι συμμαθητές της Μαρίας των οποίων η συμπεριφορά επίσης είχε αλλάξει κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους όταν ερωτήθηκαν προσωπικά από την καθηγήτρια για το αν αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματα μέσα στην τάξη στην αρχή δεν απάντησαν. Μετά από λίγο καιρό άλλη μία μαθήτρια της εκμυστηρεύθηκε ότι δέχεται συνέχεια σχόλια όπως «φυτό ή σπασικλάκι» για την καλή επίδοση της, ούτε αυτή όμως δέχθηκε να φτάσει το θέμα στη διεύθυνση. Η καθηγήτρια παρατήρησε ότι πολλά παιδιά είχαν πέσει θύματα έντονου σχολιασμού από τις 5 μαθήτριες αλλά κανένα παιδί δεν ήθελε να μιλήσει για αυτό. Στα ειρωνικά σχόλια τους άλλα παιδιά γελούσαν ενώ άλλα παιδιά έκαναν ότι δεν άκουγαν πιθανότατα για να μη βρεθούν στη θέση της Μαρίας.

Πολλοί καθηγητές έβλεπαν κατά τη διάρκεια του
μαθήματος τους ότι η Μαρία ήταν απομονωμένη από την υπόλοιπη τάξη αλλά όπως
χαρακτηριστικά είπαν, πάντα έτσι ήταν η Μαρία. Αυτό που τους παραξένεψε ήταν η επιθετικότητα της απέναντι σε ασήμαντα γεγονότα αλλά τα απέδιδαν σε κάποια προσωπικά προβλήματα. Μάλωναν τα παιδιά για τα σχόλια τους προς αυτήν « άλλα δεν είναι εύκολο να ακούς και να βλέπεις τα πάντα όταν υπάρχουν 27 μαθητές σε μία τάξη», όπως ανέφεραν. Επίσης, « το γεγονός ότι τα περισσότερα παιδιά μέσα στην τάξη είναι ενήλικα μας κάνει πιο ελαστικούς, άλλωστε παιδιά είναι», δήλωσε ένας καθηγητής.
Η καθηγήτρια η οποία την επισκέφθηκε στο σπίτι της για να την πείσει να ξαναγυρίσει στο σχολείο ήταν η πρώτη ουσιαστικά που έμαθε για τα συμβάντα. Η ίδια λέει ότι την είχε ρωτήσει αρκετές φορές αν όλα ήταν εντάξει κατά τη διάρκεια των διαλλειμάτων αλλά ότι η Μαρία πάντα έλεγε μια χαρά και έφευγε. Όμως είχε διαπιστώσει ότι η συμπεριφορά της Μαρίας είχε αλλάξει καθώς και άλλων παιδιών από την περσινή χρονιά.
« Ρωτούσα τα παιδιά αλλά δεν έπαιρνα απαντήσεις. Ποτέ δεν επέτρεπα κοροϊδευτικά σχόλια μέσα στο μάθημα μου οπότε δεν είχα σαφή εικόνα της κατάστασης. Προσπάθησα να πείσω την Μαρία να γυρίσει και να μιλήσει στο διευθυντή για το πρόβλημα της όμως ήταν ανένδοτη, δεν ήθελε καμία σχέση με τα συγκεκριμένα άτομα και δεν ήθελε να μάθει κανένας το λόγο για τον οποίο έφυγε από το σχολείο. Οπότε το μόνο που μου έμενε να κάνω ήταν να είμαι ακόμα πιο προσεχτική και παρατηρητική μέσα στην τάξη μου ώστε να προστατεύσω τα υπόλοιπα παιδιά. Κάποια στιγμή μάλιστα έκανα και μία συζήτηση μέσα στην τάξη για τον εκφοβισμό προσπαθώντας καταλάβουν τα παιδιά ότι δεν πρόκειται μόνο για σωματική βία. Τους ανέφερα τους τύπους του εκφοβισμού, τα αποτελέσματα του και κάποιους τρόπους αντιμετώπισης του ».

Δύο μήνες περίπου αφότου έφυγε η Μαρία από το σχολείο τα 3 από τα 5 παιδιά οδηγήθηκαν από ένα καθηγητή τους στο γραφείο του διευθυντή γιατί παρενοχλούσαν φραστικά μία συμμαθήτρια τους. Και οι 3 μαθήτριες είπαν ότι το έκαναν για
πλάκα ενώ φωνάζοντας κατηγορούσαν τη συμμαθήτρια τους. Ο διευθυντής χωρίς να αναφέρει το πρόβλημα στους υπόλοιπους καθηγητές και να ζητήσει την άποψη τους για τα συγκεκριμένα παιδιά αποφάσισε να δώσει μία ημέρα αποβολή στις 3 μαθήτριες προκειμένου να συνετιστούν. Ουσιαστικά αντιμετώπισε το πρόβλημα τιμωρώντας τα παιδιά χωρίς να καταλάβει ότι τα παιδιά αυτά είχαν ανάγκη από τη βοήθεια κάποιου ειδικού και χωρίς να συζητήσει με τα υπόλοιπα παιδιά της τάξης για να δει κατά πόσο είχαν επαναληφθεί τέτοια φαινόμενα στο παρελθόν. Το θεώρησε ως μεμονωμένο περιστατικό.

Οι γονείς της Μαρίας δεν είχαν ενημερωθεί από την ίδια για το γεγονός πάρα μόνο μετά την επίσκεψη της εκπαιδευτικού. Επειδή παράλληλα με τα γεγονότα ο πατέρας της Μαρίας αντιμετώπιζε ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας απέδωσαν σε αυτό το λόγο την άρνηση της για το σχολείο και δεν την πίεσαν να επιστρέψει. Όταν η μητέρα μάλιστα έμαθε για την πίεση που δεχόταν η Μαρία της είπε ότι δεν χρειάζεται να ξαναγυρίσει και η Μαρία συμφώνησε με αυτό.
« Δεν θέλω να την πιέσω, γιατί φοβάμαι μην πάθει κάτι το παιδί μου και γιατί είναι ενήλικη οπότε αυτή αποφασίζει. Άλλωστε δεν ξέρω πώς να τη βοηθήσω. Πάντως θα ήθελα να τιμωρηθούν τα συγκεκριμένα παιδιά», είπε η μητέρα.
Οι γονείς των 5 μαθητριών που πείραζαν τη Μαρία δεν ενημερώθηκαν ποτέ διότι το γεγονός δεν έγινε γνωστό στο χώρο του σχολείου και άλλωστε ήταν ενήλικοι.

Σύμβουλος στο σχολείο, για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών, δεν υπήρχε. Σύμβουλος που ενημερώθηκε αργότερα για το περιστατικό σχολίασε τα ακόλουθα:
Η έλλειψη εξωδιδακτικής μέριμνας και μέριμνας για τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών είναι εμφανείς στο συγκεκριμένο σχολείο. Η καθηγήτρια στην οποία μίλησε η Μαρία αντέδρασε αναποτελεσματικά καθώς δεν είχε την κατάλληλη επιμόρφωση για να αντιμετωπίσει περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Μόλις είχε λάβει γνώσει η καθηγήτρια έπρεπε να ενημερώσει τον Διευθυντή και μέσω αυτού τον Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων για να αντιμετωπιστεί η Μαρία με ειδικό. Ο σχολικός εκφοβισμός από τις πέντε μαθήτριες είχαν ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψη του σχολείου από την Μαρία, η οποία μεταξύ των άλλων μπορεί να απογοητεύτηκε από την αναποτελεσματική παρέμβαση της καθηγήτριας. Η επέμβασή της στην παρέα των πέντε κοριτσιών και η ενημέρωση των υπολοίπων συναδέλφων μπορεί να είχε καλές προθέσεις αλλά δεν μπορούσε να βελτιώσει την κατάσταση για την Μαρία αλλά και για τα άλλα θύματα της παρέας των πέντε κοριτσιών

Τα περισσότερα παρόμοια περιστατικά δεν γίνονται γνωστά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκής ενημέρωση για το φαινόμενο του bullying τόσο σε εκπαιδευτικούς όσο σε μαθητές και γονείς. Το περιστατικό αυτό επίσης δεν έγινε γνωστό σε φορείς εκτός σχολείου που σχετίζονται όμως με την εκπαίδευση και συνεπώς δεν δόθηκε η ευκαιρία σε άτομα και παράγοντες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν να το κάνουν. Σχολική σύμβουλος που ενημερώθηκε λίγο καιρό αργότερα για το συμβάν επισήμανε ακριβώς τη τακτική της μη ενημέρωσης αρμοδίων.
Θεωρεί ελλιπή και μη αποτελεσματική την παρέμβαση της καθηγήτριας και της σχολικής κοινότητας ενώ τόνισε πως η μη ενημέρωση εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών για θέματα μαθησιακών ιδιαιτεροτήτων, αποδοχής του διαφορετικού και αντιμετώπισης καταστάσεων παρενόχλησης είναι φανερή.
Ο Συμβουλευτικός Σταθμός Νέων έπρεπε να ενημερωθεί για το περιστατικό ώστε η αντιμετώπιση θύματος και θυτών να είναι κατάλληλη και τεκμηριωμένη και να αποφευχθεί η διακοπή της Μαρίας από το σχολείο.

Η Μαρία, μαθήτρια τεχνικού λυκείου με δυσλεξία, κατά το σχολικό έτος 2010-2011 έγινε αντικείμενο κοροϊδευτικών σχολίων και απειλητικών μηνυμάτων μέσω του κινητού της από κάποιες συμμαθήτριες της με αποτέλεσμα να φτάσει στο σημείο να εγκαταλείψει το σχολείο. Η ίδια άφησε να εννοηθεί ότι ο λόγος που σταμάτησε ήταν προσωπικός και δεν ζήτησε ποτέ βοήθεια. Τα παιδιά που ήταν υπεύθυνα δεν τιμωρήθηκαν ποτέ για τις συγκεκριμένες πράξεις τους παρόλο που εκφόβιζαν και άλλα παιδιά μέσα στην ίδια τάξη. Η Μαρία εκμυστηρεύθηκε το πρόβλημα της σε μία καθηγήτρια που την επισκέφθηκε στο σπίτι της για να την πείσει να γυρίσει πίσω στο σχολείο . Τότε έμαθε και η μητέρα της την πραγματική αιτία απομάκρυνσης της από το σχολείο η οποία παραδέχτηκε ότι δεν ήξερε πώς να βοηθήσει το παιδί της οπότε καλύτερα να μην ξαναγύριζε. Η Μαρία δεν ήθελε να συζητήσει το πρόβλημα που αντιμετώπιζε γιατί 1) έτσι το ξαναζούσε ενώ ήθελε να το ξεχάσει, 2) δεν πίστευε ότι θα δινόταν λύση από τους καθηγητές και τη διεύθυνση του σχολείου, 3) είχε φτάσει στο σημείο να κατηγορεί τον εαυτό της διότι δεν τα πήγαινε τόσο καλά όσο τα άλλα παιδιά και 4) δεν ήξερε τι να κάνει. Έτσι τα παιδιά που την πείραζαν δεν έμαθαν ποτέ τις συνέπειες των πράξεων τους στη Μαρία. Τα υπόλοιπα παιδιά της τάξης γνώριζαν για την άσχημη συμπεριφορά των συμμαθητριών τους και άλλοτε γελούσαν άλλοτε δεν αντιδρούσαν για να μη γίνουν στόχος τους. Από τους καθηγητές της Μαρίας κάποιοι δεν έδιναν σημασία στα πειράγματα των παιδιών ενώ κάποιοι άλλοι τους έκαναν παρατηρήσεις. Σίγουρα κανένας καθηγητής δεν πίστευε ότι αυτή η συμπεριφορά τους θα οδηγούσε τη Μαρία να φύγει από το σχολείο. Όπως φαίνεται λοιπόν από τα παραπάνω δεν υπάρχει ενημέρωση για το φαινόμενο του εκφοβισμού τις μορφές και τα αποτελέσματά του σε καθηγητές, μαθητές και γονείς με αποτέλεσμα πολλά περιστατικά να μην μαθαίνονται και να μην αντιμετωπίζονται ποτέ. Χρειάζεται σωστή ενημέρωση από ειδικούς τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και σε επίπεδο υποστήριξης των θυμάτων και των θυτών τέτοιων περιστατικών ώστε να υπάρξει περιορισμός του φαινομένου.