Ο σχολικός εκφοβισμός στο δημοτικό και στο γυμνάσιο

Σαπουνά Μαρία

School Psychology International (SAGE Publications)

English

Greek

Σχολικός εκφοβισμός, ηλικία, φύλο, εξάπλωση, θυματοποίηση

Research

Teachers, Researchers.

1 - 20 pages

Το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού σε δημοτικά και γυμνάσια της Ελλάδας ερευνήθηκε με τη χρήση της μεταφρασμένης έκδοσης του ερωτηματολογίου του Olweus, σε ένα σύνολο 1.758 μαθητών, ηλικίας κυρίως 10-14 ετών, σε 20 σχολεία στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Συνολικά, το 8,2% των μαθητών ήταν θύματα εκφοβισμού, το 5,8% ήταν θύτες, ενώ το 1,1% ήταν θύτες/θύματα.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα ποσοστά των εμπλεκομένων σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού στην Ελλάδα δεν είναι τόσο υψηλά όσο στη Μ. Βρετανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία, όπου διεξήχθησαν αντίστοιχες έρευνες με τη χρήση του ίδιου ερωτηματολογίου και τα ίδια κριτήρια. Τα χαμηλότερα ποσοστά αναφερθέντων περιστατικών, μπορεί να οφείλονται στο γεγονός ότι ο όρος “bullying” δεν είναι τόσο γνωστός στην Ελλάδα, όπως είναι στη Νορβηγία ή στην Ιρλανδία όπου αντίστοιχες μελέτες έχουν καταλήξει σε παρόμοια ευρήματα.
Σε αντιστοιχία με προηγούμενα ευρήματα, περισσότερα αγόρια χαρακτηρίστηκαν ως θύτες, ενώ δεν διαπιστώθηκαν διαφορές στο φύλο από τη μεριά της θυματοποίησης. Ξεχωριστά αποτελέσματα για τους μαθητές του δημοτικού, αποκάλυψαν ότι τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια αυτοχαρακτηρίζονταν ως θύτες. Ωστόσο, οι μαθητές μικρότερης ηλικίας εμφάνισαν μεγαλύτερη πιθανότητα να πέσουν θύματα εκφοβισμού.
Ως πιο συνήθης μορφή θυματοποίησης αναφέρθηκε από μαθητές, τόσο του δημοτικού όσο και του γυμνασίου, η λεκτική (με τη μορφή χαρακτηρισμών). Στα γυμνάσια, πιο συχνή μορφή είναι ο σεξουαλικός εκφοβισμός, σε σχέση με την εκτόξευση απειλών ή της σωματικής βίας. Διαφορές στο φύλο εντοπίστηκαν όσον αφορά το φυσικό εκφοβισμό, που είναι πιο συνήθης ανάμεσα στα αγόρια και τον εκφοβισμό με τη μορφή διάδοσης φημών, που είναι πιο συνήθης ανάμεσα στα κορίτσια. Ο φυσικός εκφοβισμός επίσης βρέθηκε να έχει σημαντική αυξητική τάση κατά τη μετάβαση των μαθητών από το δημοτικό στο γυμνάσιο.
Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι παρόμοια με τα αντίστοιχα ευρήματα άλλων χωρών, αναφορικά με την τάξη (ηλικία), το φύλο των θυτών και το χώρο εκδήλωσης τέτοιων φαινομένων. Όπως έχει παρατηρηθεί και στις περισσότερες έρευνες, το προαύλιο αποτελεί το πιο σύνηθες μέρος όπου λαμβάνουν χώρα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Ωστόσο, αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το 25% περίπου των μαθητών-θυμάτων δηλώνει ότι υπέστη σχολικό εκφοβισμό στο μάθημα της Γυμναστικής.

Το παρόν άρθρο περιλαμβάνει τα ευρήματα μιας έρευνας μεγάλης κλίμακας, που έλαβε χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Επιλέχθηκε λόγω της πληρότητάς του και της επιστημονικής του αρτιότητας. Η μελέτη αυτή ερευνά το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, τόσο στο δημοτικό όσο και στο γυμνάσιο, δίνοντας έτσι την ευκαιρία να γίνουν συγκρίσεις των αποτελεσμάτων ανάμεσα στα δύο επίπεδα εκπαίδευσης, ταυτοχρόνως.
Στο εν λόγω άρθρο αρχικά παρατίθεται μια εκτενής αναφορά στις προϋπάρχουσες μελέτες επί του θέματος, τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο, όπου παρουσιάζονται τα σημαντικότερα ευρήματα. Σύμφωνα με αυτά τίθενται και οι αρχικές υποθέσεις που πρόκειται να ερευνηθούν. Στη συνέχεια περιγράφεται πλήρως η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε, καθώς και η διαδικασία που ακολουθήθηκε.
Τα αποτελέσματα της έρευνας παρατίθενται με έναν ευδιάκριτο τρόπο, με τη βοήθεια στατιστικών πινάκων και περιγραφικών εκθέσεων, χωρισμένων σε τομείς. Πιο συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα αναφέρονται στη συχνότητα εκδήλωσης φαινομένων εκφοβισμού και θυματοποίησης, στα είδη του σχολικού εκφοβισμού, το προφίλ του «θύτη» και τον τόπο εκδήλωσης τέτοιων περιστατικών. Αναφορικά με την τελευταία παράμετρο, προκαλεί έκπληξη το εύρημα ότι σχεδόν το ¼ των μαθητών-θυμάτων δήλωσαν ότι υπέστησαν εκφοβισμό στο μάθημα της Γυμναστικής, γεγονός που καταδεικνύει την ανάγκη της απαραίτητης εκπαίδευσης των Γυμναστών γύρω από τέτοια θέματα.
Το άρθρο καταλήγει σε μια συζήτηση γύρω από α αποτελέσματα της έρευνας, επεξηγώντας την εμφάνιση των εκάστοτε ευρημάτων. Μεταξύ άλλων, υπογραμμίζεται ότι ο όρος «σχολικός εκφοβισμός» δεν είναι ευρέως γνωστός στην Ελλάδα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε εσφαλμένες εκτιμήσεις. Για το λόγο αυτό, είναι αναγκαία η συστηματική έρευνα επί του θέματος και η υιοθέτηση στρατηγικών, καθώς και μιας κεντρικά σχεδιασμένης πολιτικής, έτσι ώστε ο σχολικός εκφοβισμός να αναγνωριστεί ως ένα σοβαρό κοινωνικό φαινόμενο. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του φαινομένου στα ελληνικά σχολεία.

http://spi.sagepub.com/content/29/2/199

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.