Το φαινόμενο ''bullying'' στο χώρο του σχολείου και η άσκηση σωματικής και ψυχολ

Ανδρέου Ε., Smith P. K.

Παιδαγωγική Επιθεώρηση 34, 9-25. (2002)

Greek

Greek

Σχολικός εκφοβισμός, θυματοποίηση, μαθητές, συμπεριφορά, εξέλιξη

Report

Policy Makers, Teachers, Researchers.

1 - 20 pages

Στο παρόν άρθρο παρατίθενται διάφορές θεωρήσεις γύρω από τον ορισμό και την αποτίμηση του φαινομένου, τις διαφορές στο είδος και το βαθμό θυματοποίησης με βάση το φύλο και την ηλικία, το προφίλ των δραστών , των θυμάτων και των δραστών/θυμάτων και τη συμμετοχή του κοινωνικού περίγυρου.
Αναφορικά με τον ορισμό του «σχολικού εκφοβισμού», πολλά προβλήματα προκύπτουν από το γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί πιστά ο όρος «bullying», όχι μόνο στα ελληνικά αλλά και σε άλλες γλώσσες. Προκύπτει έτσι ένας προβληματισμός για το κατά πόσο μπορούν να είναι συγκρίσιμα τα ερευνητικά δεδομένα που προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια.
Όσον αφορά τον παράγοντα «ηλικία», τα ευρήματα που προκύπτουν από διεθνείς μελέτες είναι αντιφατικά, γεγονός που οφείλεται στην αντίληψη του όρου «σχολικός εκφοβισμός» από τους μαθητές διαφορετικής ηλικίας. Από την άλλη μεριά τα ευρήματα που αφορούν τις διαφορές που σχετίζονται με το φύλο καταδεικνύουν ότι τα αγόρια υφίστανται κυρίως σωματικές επιθέσεις και απειλές, ενώ τα κορίτσια πέφτουν θύματα λεκτικών και έμμεσων μορφών παρενόχλησης.
Το προφίλ των μαθητών που λειτουργούν ως «δράστες» σε περιστατικά εκφοβισμού περιλαμβάνει συνήθως μεγάλη σωματική δύναμη, απέχθεια για το σχολείο και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Οι μαθητές-θύματα από την άλλη, περιγράφονται ως πιο ευαίσθητοι, σωματικά αδύναμοι, ανασφαλείς και με έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων. Τέλος, η διεθνής βιβλιογραφία καταγράφει και μια τρίτη ομάδα παιδιών, που εμπλέκονται σε αντίστοιχα περιστατικά και με τις δύο ιδιότητες. Πρόκειται για τους δράστες/θύματα, που χαρακτηρίζονται από χαμηλή κοινωνική αποδοχή, απουσία στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων και υψηλός βαθμός μακιαβελισμού. Κοινή διαπίστωση σε όλες τις μελέτες που διερευνούν το θέμα, αποτελεί η απόρριψη από το σχολικό περιβάλλον που βιώνουν τα παιδιά που υιοθετούν διπλό ρόλο στις διαδικασίες θυματοποίησης.
Σημαντικό ρόλο καταδεικνύεται πως παίζει η ενεργός και μυστική συμμετοχή του κοινωνικού περίγυρου, που χρήζει περαιτέρω εμπειρικής έρευνας. Πάντως έχει διαπιστωθεί πως οι μαθητές σε μια σχολική μονάδα αναλαμβάνουν διάφορους συμμετοχικούς ρόλους κατά τη θυματοποίηση ενός ή περισσότερων συμμαθητών τους.
Τέλος, τονίζεται η ανάγκη υιοθέτησης στρατηγικών καταπολέμησης του φαινομένου, με στόχο την ευαισθητοποίηση γύρω από το πρόβλημα, την ενεργό συμμετοχή γονέων και εκπαιδευτικών, την επιβολή κανόνων ενάντια σε πρακτικές θυματοποίησης και την προσφορά υποστήριξης και προστασίας στα θύματα.

Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος για τη φύση και την αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού, το άρθρο αυτό κάνει μια επισκόπηση των ευρημάτων των πρόσφατων μελετών, με σκοπό την ενίσχυση της γνώσης επί του θέματος και την υιοθέτηση στρατηγικών παρέμβασης σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρόκειται για μια εκτενή και εμπεριστατωμένη αναφορά στις προϋπάρχουσες έρευνες, που παρέχει στον αναγνώστη όλο το απαραίτητο υπόβαθρο για την ενασχόληση με το θέμα.
Η δομή του παρόντος άρθρου, το καθιστά ιδιαίτερα ευανάγνωστο, καθώς οι διάφορες θεματικές ενότητες είναι ευδιάκριτα χωρισμένες. Ένα ακόμη πλεονέκτημα είναι η συγκριτική ανάλυση που γίνεται στα αποτελέσματα των διεθνών μελετών, καθώς και η αναλυτική επεξήγηση των εκάστοτε ευρημάτων και η θεώρησή τους μέσα από ένα γενικό θεωρητικό πλαίσιο.
Πέρα από τον ορισμό του φαινομένου, πραγματεύονται θέματα όπως οι διαφορές που εντοπίζονται στο είδος και το βαθμό θυματοποίησης με βάση το φύλο και την ηλικία, το προφίλ των δραστών , των θυμάτων και των δραστών/θυμάτων και τη συμμετοχή του κοινωνικού περίγυρου. Επιπλέον, επισημαίνεται ο ρόλος του σχολικού περιβάλλοντος που ανέχεται ή διευκολύνει τη θυματοποίηση, καθώς επίσης περιγράφονται και οι βασικές αρχές και επιπτώσεις των σχολικών προγραμμάτων παρέμβασης.
Τονίζεται δε ιδιαιτέρως στην παρούσα μελέτη ότι τα περιστατικά άσκησης σωματικής και ψυχολογικής βίας υπονομεύουν τις διαδικασίες απόκτησης κοινωνικών δεξιοτήτων, αλλά και τις διαδικασίες μάθησης στο σχολικό χώρο, καθιστώντας ένα μεγάλο αριθμό μαθητών θύματα μακιαβελικών ενεργειών. Για το λόγο αυτό και παρά τις δυσκολίες που προκύπτουν κατά τον εντοπισμό των περιστατικών θυματοποίησης, κρίνεται απαραίτητη η ανάληψη δράσεων άμβλυνσης αυτού του φαινομένου.
Συμπεραίνεται τέλος ότι, αφού το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι τόσο διαδεδομένο και οι επιπτώσεις του μπορεί να αποδειχθούν πολύ σοβαρές και μακροχρόνιες, πρέπει να αναπτυχθούν στρατηγικές παρέμβασης, που να στοχεύουν σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο.
Επιπροσθέτως τονίζεται ότι, αφού με την εφαρμογή ενός κατάλληλου προγράμματος παρέμβασης μπορούμε να μειώσουμε σε σημαντικό βαθμό το πρόβλημα σχολικού εκφοβισμού, έχουμε την ηθική υποχρέωση να το κάνουμε.

http://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/4226/1/smith_p.9-p.25_2002.pdf

smith_p.9-p.25_2002.pdf

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.